Nói đến bệnh thận, một số các cụ còn nghĩ đến bệnh yếu đường sinh dục và các bài thuốc “Minh Mạng” hoặc “Tam Tinh Bổ Thận Hoàn”. Bài viết này nhằm mục tiêu trình bày rất đơn giản một số thông tin cơ bản nhất về bệnh thận mãn tính.

Đối tượng phục vụ của bài viết không phải là các vị chuyên viên y tế mà là các vị khác ngoài ngành Y.

Các chi tiết và số liệu rườm rà sẽ không đuợc bàn cặn kẽ, vì tất nhiên chúng sẽ được bổ sung bởi các vị chuyên viên hữu trách liên hệ. Một số thuật ngữ tiếng Việt chưa được thống nhất khi dịch từ tiếng Anh-Pháp, và một số chữ tắt sẽ được ghi chú trong dấu ngoặc đơn để tiện cho người đọc.

Bệnh thận là gì? Thận làm gì?

Người ta chỉ có hai trái thận, một số ít người chỉ có một trái thận thôi. Mỗi trái thận có hình hạt đậu và có kích thước chừng một nắm tay. Chúng nằm ở giữa lưng của bạn, ở bên trái và bên phải của cột sống, ngay dưới khung xương sườn. (xem hình 1)

Thận lọc máu, loại bỏ chất thải và nước dư để tạo thành nước tiểu. Chúng cũng giúp kiểm soát huyết áp và làm ra kích thích tố mà cơ thể cần để giữ sức khỏe. Khi thận bị hư hại, chất thải có thể tích tụ trong cơ thể. (xem hình 2)

Thận trong Tây Y không phải là bộ phận sinh dục như thận trong Đông Y.

Chức năng của thận và sự lão hóa

Chức năng thận có thể bị giảm theo quá trình lão hóa. Tuổi thận càng tăng thì:

(1) số lượng các đơn vị lọc thận có thể giảm,
(2) có thể làm giảm số lượng chung của mô thận,
(3) các mạch máu cung cấp thận cũng có thể cứng lại và làm thận lọc máu chậm hơn.

Nếu thận của bạn bắt đầu lọc ít khi bạn có tuổi, bạn có thể có nhiều khả năng có biến chứng từ một số thuốc, do sự tích tụ của các loại thuốc không an toàn khi các loại thuốc đó không được loại bỏ thỏa đáng từ máu qua thận của bạn. Ngoài ra, thận cũng có thể nhạy cảm hơn với một số thuốc. Ví dụ, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) và một số thuốc kháng sinh có thể gây tổn thương thận cấp tính trong một số trường hợp. Vậy khi bạn nhận một toa thuốc hoặc mua thuốc không toa, bạn nên yêu cầu Dược sĩ của bạn cho biết vị thuốc đó có thể ảnh hưởng đến thận của mình hoặc tương tác với các thuốc khác mà bạn đang dùng chăng.

Bệnh thận xảy ra như thế nào

Bệnh thận có nghĩa là thận bị hư hại và không còn có thể loại bỏ các chất độc hại và nước dư thừa từ máu như thận vẫn cần làm. Bệnh thận thường được gây ra bởi bệnh tiểu đường hoặc cao huyết áp. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (Centers for Disease Control and Prevention – CDC), hơn 20 triệu người Mỹ có thể có bệnh thận… Nhiều người khác cũng có nguy cơ mắc bệnh thận. Các yếu tố nguy cơ chính cho sự phát triển bệnh thận gồm:

-bệnh tiểu đường
-bệnh cao huyết áp
-bệnh tim mạch (tim và mạch máu)
-trong gia đình có người bị suy thận.

Mỗi thận chứa khoảng 1.000.000 đơn vị nhỏ chuyên lọc máu; những đơn vị này được tạo thành bởi các mạch máu. Các bộ lọc này được gọi là tiểu cầu. Bệnh tiểu đường và huyết áp cao gây tổn thương ở các mạch máu; do đó, thận không thể lọc máu một cách tốt như trước khi chưa bị bệnh. Thông thường các tổn thương này xảy ra từ từ, qua nhiều năm. Điều này được gọi là bệnh thận mãn tính. Khi ngày càng nhiều đơn vị lọc bị hư hỏng, dần dần thận sẽ không thể duy trì sức khỏe cho người.

Ban đầu bệnh thận thường không có triệu chứng, có nghĩa là bạn không thể cảm thấy nếu bạn mới mắc bệnh thận. Xét nghiệm máu và nước tiểu là cách duy nhất để kiểm tra tổn thương thận hoặc đo chức năng thận. Nếu bạn có bệnh tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim, hoặc có tiền sử gia đình của suy thận, bạn nên xin làm các thử nghiệm cho bệnh thận.

Suy thận

Suy thận trong Tây Y không phải là yếu về sinh dục của Đông Y.Bệnh thận có thể trở nên tồi tệ hơn theo thời gian, và có thể dẫn đến suy thận. Suy thận có nghĩa là tổn thương thận rất nặng với chức năng của thận ít hơn 15% của mức bình thường. Bệnh thận giai đoạn cuối (ESRD) là loại suy thận cần phải được điều trị bằng cách chạy máy lọc hoặc ghép thận. Suy thận trong Tây Y không phải là yếu về sinh dục của Đông Y và không thể điều trị bằng các loại thuốc như “Bổ Thận Hoàn”.

Nếu thận suy, các cách điều trị như chạy máy lọc hoặc ghép thận có thể giúp thay thế chức năng thận. Một số bệnh nhân chọn không thích chọn các cách điều trị suy thận bằng máy lọc máu hoặc ghép thận. Nếu thận của bạn bị suy, hãy bàn chuyện với người cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về việc chọn một phương pháp điều trị nào đó xem ra phù hợp với bạn.

Triệu chứng và Chẩn đoán Bệnh Thận

Bệnh Thận được gọi là bệnh “thầm lặng”, bởi vì hầu hết mọi người không cảm thấy triệu chứng gì trong giai đoạn ban đầu của bệnh thận. Trên thực tế, trong “thuở ban đầu… thầm lặng ấy”, bạn có thể cảm thấy gần như mọi sự tốt lành cho đến khi thận của bạn đã gần như ngừng làm việc. Vậy xin ĐỪNG đợi cảm thấy triệu chứng!

Làm thế nào được chẩn đoán bệnh thận

Xét nghiệm máu và nước tiểu là cách duy nhất để kiểm tra xem có tổn thương thận hoặc để đo chức năng thận. Điều quan trọng là để kiểm tra bệnh thận nếu bạn có các yếu tố nguy cơ chính như:

-bệnh tiểu đường
-cao huyết áp
-bệnh tim mạch
-trong gia đình có người bị suy thận.

Vậy, nếu bạn có bệnh tiểu đường, cao huyết áp, bệnh tim, hoặc có tiền sử gia đình của suy thận, bạn cần được thử máu và xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra thận của bạn. Bạn nên bàn với Bác sĩ của bạn về việc bạn cần được kiểm tra thường xuyên như thế nào.

Kiểm tra máu

Các xét nghiệm máu kiểm tra tốc độ lọc (GFR) của cầu thận. GFR là một thước đo của bao nhiêu máu thận lọc mỗi phút. Điều này cho thấy thận của bạn làm việc tốt như thế nào.

GFR được báo cáo qua một số.
GFR là 60 hoặc cao hơn có nghĩa là mức lọc bình thường của thận.
GFR 15 hoặc thấp hơn có thể có nghĩa là suy thận.

Bạn không thể nâng mức GFR của bạn, nhưng bạn có thể cố gắng để giữ cho nó đừng xuống thấp hơn. Bạn nên yêu cầu người phụ trách việc chăm sóc sức khỏe của bạn cho bạn biết những gì có thể làm để giữ cho thận của bạn khỏe mạnh.

Xét nghiệm nước tiểu

Mục đích xét nghiệm nước tiểu là tìm albumin; albumin là một loại protein trong nước tiểu. Một quả thận khỏe mạnh thường không cho albumin vượt qua thận và đi vào trong nước tiểu. Trái lại, thận bị hư hại sẽ để một số albumin qua nước tiểu.

Xét nghiệm này có nhiều tên khác nhau. Bạn có thể được cho biết rằng bạn đang được sàng lọc “protein niệu” hoặc “albumin” hoặc “microalbuminuria”. Hoặc bạn có thể được cho biết rằng” tỷ lệ albumin-to-creatinine trong nước tiểu ” (UACR) đang được đo.

Nếu bạn có albumin hoặc protein trong nước tiểu thì có thể là bạn có bệnh thận. Bác sĩ của bạn có thể cho làm thêm các xét nghiệm bổ sung để xác nhận rõ hơn.

Yếu tố nguy cơ và phòng ngừa
Các yếu tố rủi ro

Bệnh tiểu đường và cao huyết áp là hai nguyên nhân hàng đầu của bệnh thận. Cả hai bệnh tiểu đường và huyết áp cao gây tổn thương ở các mạch máu nhỏ trong thận của bạn và có thể gây ra bệnh thận mà bạn không cảm thấy nó.

Yếu tố nguy cơ khác của bệnh thận bao gồm:

-bệnh tim mạch (đau tim)
-tiền sử gia đình – nếu bạn có một người mẹ, cha, chị em, hoặc anh em đã có suy thận, sau đó bạn có nguy cơ cao.
-Ngoài ra, người Mỹ gốc Phi, gốc Tây Ban Nha, và người Mỹ bản địa có nguy cơ cao phát triển suy thận. Điều này một phần là do tỷ lệ cao của bệnh tiểu đường và huyết áp cao trong các cộng đồng sắc dân này.

Phòng ngừa bệnh thận

Nếu bạn có nguy cơ bị bệnh thận, các bước quan trọng nhất bạn có thể làm để giữ cho thận của bạn khỏe mạnh gồm: lấy máu và nước tiểu của bạn kiểm tra cho bệnh thận, khống chế bệnh tiểu đường, huyết áp cao và bệnh tim.

Khống chế bệnh tiểu đường và huyết áp cao, và giữ thận khỏe mạnh bằng cách ăn thức ăn lành mạnh:

-trái cây tươi, rau tươi hoặc đông lạnh, ngũ cốc, và các loại thực phẩm từ sữa ít chất béo
-bớt muối trong thức ăn uống
-giảm rượu
-tăng hoạt động thể chất hơn
-giảm cân nếu bạn đang thừa cân
-dùng thuốc theo quy định của Bác sĩ
-giữ mức cholesterol của bạn trong phạm vi mục tiêu
-thực hiện các bước để bỏ thuốc lá, nếu bạn hút thuốc
-khám bác sĩ thường xuyên.

Bằng cách làm theo các bước trên và giữ các yếu tố nguy cơ dưới sự kiểm soát, đặc biệt là huyết áp của bạn, bạn có thể trì hoãn hoặc thậm chí ngăn ngừa suy thận.

Điều trị Bệnh thận

Phương pháp điều trị tất nhiên khác nhau tùy các giai đoạn khác nhau của bệnh thận.

Có một số loại phương pháp điều trị liên quan đến bệnh thận. Một số được sử dụng trong giai đoạn đầu của bệnh thận để giữ thận khỏe mạnh lâu hơn. Có loại thuốc và các thay đổi lối sống giúp bạn duy trì chức năng thận và làm chậm trễ suy thận. Cũng có những phương pháp điều trị khác như chạy máy lọc và ghép thận được sử dụng để điều trị suy thận. Những phương pháp này giúp thay thế chức năng thận nếu thận của bạn đã ngừng làm việc.

Điều trị cho bệnh thận ở giai đoạn đầu bao gồm cả chế độ ăn uống và thay đổi lối sống và thuốc men.

Việc lựa chọn thực phẩm có lợi cho sức khỏe tim và tập thể dục thường xuyên để duy trì một trọng lượng khỏe mạnh có thể giúp ngăn ngừa các bệnh gây tổn thương thận hơn nữa.

Nếu bạn đã có bệnh tiểu đường hoặc huyết áp cao, việc kiềm chế các chứng bệnh này trong vòng kiểm soát có thể giữ không để chúng gây thiệt hại thêm cho thận của bạn.
Cần chọn và chuẩn bị thức ăn với ít muối và natri. Nhằm mục đích cho ít hơn 1.500 mg natri mỗi ngày.

Chỉ ăn một số vừa phải chất đạm (protein). Mặc dù điều quan trọng là ăn đủ chất đạm để giữ sức khỏe, protein dư thừa sẽ làm cho thận của bạn làm việc nhiều hơn. Ăn ít protein hơn có thể giúp trì hoãn sự tiến triển đến suy thận. Bạn cần nói chuyện với chuyên gia dinh dưỡng hoặc các nhà cung cấp sức khỏe của bạn về số lượng protein vừa phải cho bạn.

Nếu bạn đã được chẩn đoán bị bệnh thận, hãy hỏi bác sĩ của bạn về việc gặp một chuyên gia dinh dưỡng. Một chuyên gia dinh dưỡng có thể dạy cho bạn làm thế nào để lựa chọn các loại thực phẩm thích hợp hơn cho thận của bạn. Bạn cũng sẽ tìm hiểu thêm về các chất dinh dưỡng quan trọng cho bệnh thận.

Nếu bạn hút thuốc, bạn nên thực hiện các bước để bỏ thuốc lá. Hút thuốc lá có thể làm các tổn thương thận trở nên tồi tệ hơn.

Điều trị Bệnh thận bằng thuốc

Một số loại thuốc cũng có thể giúp giữ thận khỏe mạnh lâu hơn. Hai loại thuốc trị huyết áp ACE và ARB đã được chứng minh có thể làm chậm bệnh thận và chậm suy thận. Các loại thuốc này cũng đã được chứng minh hữu hiệu trong những người có hoặc bệnh tiểu đường hoặc cao huyết áp, và các loại khác của bệnh thận, để bảo vệ chức năng thận.

Bước quan trọng nhất bạn có thể làm để điều trị bệnh thận là để kiểm soát huyết áp của bạn. Nhiều người cần hai hoặc nhiều loại thuốc để giữ mức huyết áp dưới mức được đề nghị để giữ thận khỏe mạnh (giữ áp lực máu lúc tâm thu ít hơn 140.) Thuốc lợi tiểu cũng có thể là quan trọng. Bác sĩ của bạn sẽ xác định thuốc hoặc sự kết hợp của thuốc nào đúng cho bạn.

Khi bệnh thận đã tiến triển, bác sĩ cũng sẽ cần điều chỉnh liều lượng của tất cả các loại thuốc có ảnh hưởng đến thận hoặc được thải qua thận.

Điều trị cho các giai đoạn sau

Nếu bệnh thận tiến dần đến suy thận, mục tiêu điều trị phải thay đổi. Khi thận không còn hoạt động đủ tốt để duy trì sức khỏe, lựa chọn một cách điều trị để duy trì sức khỏe sẽ rất cần thiết. Có hai tùy chọn chính cho việc này: chạy máy lọc và ghép thận. Một số bệnh nhân không muốn chọn việc điều trị suy thận bằng máy lọc (hemodialyser – xem hình 3)

và ghép thận (kidney transplant – xem hình 4).

Nếu bệnh thận của bạn đang tiến triển, bạn nên thảo luận với các chuyên viên cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về việc chọn một phương pháp điều trị thích hợp với bạn.

As Simple As 1-2-3

Phó thường dân