Núi Thánh Michel (Mont Saint-Michel) ở Normandie (tiếng Pháp), Pháp là một biểu tượng của Normandy (tiếng Anh), được cho là ‘Một Kỳ Quan của Phương Tây’, là một ảnh tượng thứ nhì của Pháp sau tháp Eiffel.

Bản đồ vị trí Mont Saint-Michel

(nguồn: Hillmanwonders.com)

Hàng năm gần 8 triệu người thăm Tháp Eiffel và hơn 3 triệu người thăm Mont Saint-Michel. Đây là một trung tâm hành hương quốc tế đồng thời cũng là một trung tâm du lịch thế giới.

Kỳ viếng thăm Normandy vừa qua, ngoài viếng thăm các bãi bển nơi Quân Đồng Minh đổ bộ ngày D 6-6-1944 để giải phóng nước Pháp, chúng tôi không thể không tới thăm Mont Saint-Michel.

Mont Saint-Michel, Normandy, Pháp.

Thời tiền sử, Mont Saint-Michel ở trên đất liền. Bây giờ là một hòn đảo thủy triều (khi thủy triều dâng cao trở thành đảo, khi thủy triều xuống dính vào đất liền.

Đảo thủy triều Mont Saint-Michel (nguồn en.wikipedia.org).

Lúc đầu được gọi là đảo Tombe. Đảo chu vi 960 mét và cao 92 mét trên mực nước biển.

Thủy triều ở đây lớn nhất ở Âu châu, có thể lên cao 14 mét, lên xuống rất nhanh, được mệnh danh là ‘thủy triều ngựa phi nước kiệu’. Thời Trung Cổ một số người hành hương tới đây đã mất mạng vì thủy triều nên mới có hỗn danh là ‘Saint Michel trong biển hiểm nguy’.

Sự nối liền giữa Mont Saint-Michel và đất liền thay đổi trong nhiều thế kỷ. Trước đây có con đường bằng đá cho du khách dùng, năm nay 2014 mới khánh thành một đường cầu nối.

Mont Saint-Michel và vịnh được UNESCO thừa nhận là Một Điạ Danh Di Sản Thế Giới năm 1979 dựa theo các tiêu chuẩn văn hóa, lịch sử và kiến trúc cũng như là vẻ đẹp do con người tạo nên và do thiên nhiên.

Dân số chỉ có 25 người ngủ lại qua đêm ở đây kể cả các vị tu sĩ, không kể du khách trong khách sạn. Có khoảng năm mươi hàng quán.

Lịch Sử

Xin nói vài dòng về lịch sử.

Trước thế kỷ thứ 8 đây chỉ là một gò núi chôn cất của người Celts bao phủ bởi rừng cây.

Sau đó được dùng như một pháo đài.

Nhờ vị thế là một hòn đảo với nước triều lên xuống. Núi này chỉ có một nhóm quân ít ỏi mà đã cầm chự chống trả thành công đối với quân đội Anh trong Trận Chiến Một Trăm Năm.

Thời Cách Mạng Pháp, nơi này biến thành nhà tù. Về sau phong trào do Victor Hugo cầm đầu đòi hủy bỏ việc dùng nơi này làm nhà tù và thành công.

Sau đó được dùng làm tu viện.

Kiến Trúc Tu Viện

Năm 708, theo truyền thuyết, Tổng Thiên Thần Michel (Archangel Michael) xuất hiện chỉ thị cho giám mục Aubert, vùng Avranches, xây một ngôi nhà thờ nhỏ trên đảo này. Giám mục Aubert làm ngơ. Lần xuất hiện thứ ba (quá tam ba bận!), Tổng Thiên Thần Michel dùng ngón tay đốt thủng một lỗ hổng ở sọ giám mục, cốt ý để cho lời chỉ thị của mình có thể chui vào được chiếc sọ cứng như đá của giám mục.

Tổng Thiên Thần Michel lấy ngón tay chọc thủng sọ giám mục Aubert.

Quả thật rất hữu hiệu, giám mục sau đó đã nghe theo chỉ thị và cho xây một tiểu thánh đường trên núi đá này. Vì thế mà đảo có tên là Núi Thánh Michel.

Vào thế kỷ thứ 10, Richard I, Quận Công Normandy cho thiết lập Tu Viện Benedictine ở đây.

Theo dòng thời gian qua nhiều thế kỷ đã có nhiều biến đổi. Qua nhiểu giai đoạn xây cất khác nhau, tu viện có một hợp thể kiến trúc Romanesque, Gothique độc đáo. Nền và tầng thứ nhất làm theo kiến trúc Romanesque có vòm tròn và các tầng trên làm theo kiểu Gothic có vòm nhọn. Trên tiểu thánh đường cũ, các tu sĩ xây Notre Dame-sous Terre (Nhà Thờ Đức Bà Ngầm dưới đất). Bây giờ nơi này là nhà hầm của nhà thờ kiểu Romanesque của tu viện bắt đầu xây từ thế kỷ 11.

Những cây cột khổng lồ dưới nhà hầm xây theo kiến trúc Romamesque (ảnh của tác giả).

Về sau, chính quyền Pháp xây thêm nhiều tòa nhà gọi là La Merveille theo kiểu Gothic.

Khu La Merveille (góc trái đang tu sửa) (ảnh của tác giả).

Kiến trúc Gothic này có ba tầng lớp: trên cao là sân thượng nhìn xuống vịnh với quang cảnh đầy ngoạn mục. Tầng giữa dùng làm nơi cho các tu tu sĩ ở, bao quanh bởi các vách cột (cloister) có các phòng ăn rộng thênh thang, khoáng đãng và chỗ cho khách quí tộc có Knight Hall.

Và tầng dưới có almshouse (nhà tế bần) là nơi cho các người hành hương nghèo ăn ở.

Cơ cấu kiến trúc là một ví dụ điển hình của xã hội phong kiến. Nhìn theo Vũ Trụ giáo thì ở trên đỉnh là Thượng Thế gồm nhà thờ và tu viện. Ở giữa là Trung Thế gồm các Đại Sảnh của tu sĩ ở và nhà khách. Dưới chân bên trong là nhà ở, các cửa tiệm và bên ngoài thành gồm nhà ở của dân chài và nông dân. Biển Bao quanh có thể coi là Hạ Thế, cõi âm.

Leo Núi Viếng Thăm.

Vùng biển bên ngoài thành coi như vùng nước của hạ thế và biển coi như là âm thế.

Vùng trong vòng thành coi như là vùng đất Hạ Thế có các kiến trúc phòng thủ.

Ngay cổng vào ngoại thành có một khẩu súng đại bác khổng lồ người Pháp gọi là Michelette.

Một khẩu súng do quân Anh bỏ lại (ảnh của tác giả).

Năm 1422, trong trận Chiến Một Trăm Năm, Lord Thomas de Scales của Anh vượt eo biển Anh Quốc đến Normandy để đánh Joan Arc. Đây là một trong hai khẩu đại pháo của Scales bỏ lại vào ngày 17-6-1443 tại Mont Saint-Michel.

Tiếp tới là khu phố chợ ở cổng.

Tại đây có những quán hàng và tiệm ăn nổi tiếng của một phụ nữ tên là Poulard được vinh danh là Mẹ Poulard.

Tiệm ăn của Mẹ Poulard.

Vào giữa thế kỷ 19, trong khi trùng tu lại, vị kiến trúc sư có mang theo một người hầu nữ. Người này kết hôn với con người làm bánh, sau mở khách sạn, tiệm ăn và trở thành Mère Poulard. Tiệm ăn của La Mère Poulard thành lập năm 1888 trở thành thứ gắn liền với Mont-Saint Michel. Món chả trứng Omelette de la Mère Poulard là một biểu hiệu món ngon của Mont Saint Michel (xem dưới).

Sau cổng trong Porte de L’Avancée có hai ngả để đi lên đỉnh.

Một ngả dẫn vào Đại Lộ (Grande Rue), hai bên là hai dẫy nhà thời thế kỷ 16, giờ là những hàng quán.

Những ngôi nhà thế kỷ 16 (ảnh của tác giả).

Con đường này thoai thoải ít bậc cấp nhưng dài hơn và người chen chúc người.

Con đường thứ hai lên đỉnh là đường trên thành (ramparts) bao quanh.

Ngả này có nhiều bậc cấp nhưng ngắn, ít người, mệt hơn nhưng thoải mái vì có gió vịnh lồng lộng, tươi mát, ngào ngạt hương thơm hoa cỏ.

Một đoạn đường thành vắng bóng người

(ảnh của tác giả).

Cấp bậc đường thành.

Hơn nữa, vừa leo vừa ngắm được cảnh bên ngoài của Mont Saint-Michel

Một góc mặt ngoài thành.

Chóp tu viện nhìn từ đường thành lên.

Và nhất là ngắm được cảnh vịnh bao quanh đẹp hấp hồn.

Vịnh với nước triều thấp và đường cầu mới khánh thành năm nay 2014 (ảnh của tác giả).

Tốt nhất là khi lên dùng đường trên thành khi trở xuống dùng Đại Lộ.

Khu nghĩa trang (ảnh của tác giả).

Chóp tháp chuông nhà thờ tu viện với tượng Thánh Michel ở trên (ảnh của tác giả).

Khu tu sĩ ở với các hành lang cột Gothic bao quanh sân (cloister).

Các trang trí trên cột hành lang (ảnh của tác giả).

Vườn tu viện (ảnh của tác giả).

Ở đây có một hệ thống dùng bánh xe đạp chân (treadmill) khổng lồ và xe trượt (sledge) để kéo đồ tiếp liệu từ chân núi lên tu viện.

Bánh xe đạp chân khổng lồ và xe trượt chở đồ (ảnh của tác giả).

Một đoạn đường tường dốc để kéo xe trượt chở đồ lên núi (nguồn dispatchfrommetz.blogspot.com)

Nhìn bánh xe này nghĩ ngay tới những con chuột bạch chạy quay bánh xe vòng vòng.

Khi trở xuống Hạ Thế ta có thể ghé thăm:

.Viện Bảo Tàng Grévin ở dưới chân nhà thờ. Đây là một viện bảo tàng sáp làm sống lại kiến trúc từ lúc khởi công, đời sống của các tu sĩ và lịch sử của Mont-Saint-Michel.

.Bảo TàngViện Hải Dương-Rue Principal.

Trưng bầy những vật hiếm quý của Núi và Vịnh Mont Saint-Michel từ thế kỷ 16 tới 20.

Ẩm Thực

-Chả Trứng của Mẹ Poulard.

Như đã nói ở trên, chả trứng Omelette de la Mère Poulard là một biểu hiệu món ngon của Mont Saint Michel.

Chả Trứng La Mère de Poulard (ảnh của tác giả).

Tiệm ăn và khách sạn La Mère de Poulard nổi tiếng vì bức tường với đầy chữ ký của những khuôn mặt tiếng tăm thế giới đã tới ăn ở đây trong nhiều thế kỷ qua. Trong đó có chữ ký của Ernest Hemingway và Yves Saint Laurent.

Món chả trứng chiên Omelette de la Mère Poulard khổng lồ, dầy cộm. Chả trứng trông giống như bánh phồng soufflé ăn với tôm hùm nướng và với khoai tây nấu với nấm củ (truffle). Phải mua tối thiểu một phần ăn trên 50 Euros.

Mặc dầu cũng muốn để lại chữ ký trên vách tường nhưng chúng tôi phải dội ra vì hàng chờ quá dài, không có đủ thì giờ.

Tiệm ăn La Mère de Poulard với hàng người chờ nối đuôi nhau.

Chúng tôi trở về bãi đậu xe ăn thịt cừu đồng cỏ mặn.

-Thịt Cừu Đồng Cỏ Mặn (agneau de pré-salé).

Thủy triều tạo ra các đầm lầy có những cánh đồng cỏ nước mặn pré salé là nơi lý tưởng để nuôi cừu. Cừu ăn cỏ mặn này người Pháp gọi là agneau de pré-salé.

Cừu ăn cỏ mặn tại Mont Saint-Michel (Wikipedia).

Đây là một món đặc sản nổi tiếng của Mont Saint-Michel.

Đến đây không nếm thịt cừu đồng cỏ mặn thì sự thăm viếng Mont Saint-Michel chưa trọn vẹn.

Tiệm ăn Pré Salé ở ngay bãi đậu xe (ảnh của tác giả).

Trong tiệm ăn.

Thịt cừu đồng cỏ mặn Agneau de pré salé và trai đen Moules Marinières.

Thịt cừu pré salé thật tuyệt có vị đặc biệt. Thịt mằn mặn muối biển nhưng cái mặt chỉ vừa đủ biến thành mặn ngọt, rất thiên nhiên không phải là bỏ muối vào. Thịt cũng có hơi hướng thoang thoảng mùi nồng iodine. Thịt mềm và chỉ phảng phất chút ít mùi cừu. Mùi chỉ đủ để xác thực đây là thịt cừu chứ không hoi.

-Đồ biển

Đồ biển ở đây rất nổi tiếng ngon có lẽ là do nước triều mang nhiều thức ăn, dưỡng khí và hơi nắng ấm (lúc cạn) cho chúng. Đặc biệt là hào (oysters) và con trai đen (black mussels, tiếng Pháp là moules). Hào mùa này đang là mùa ngon. Giới sành ăn có qui luật là chọn ăn hào vào những tháng có chữ R tận cùng như OctobeR, SeptembeR, DecembeR. Hào những tháng này rất mập, béo, ngon và ngậy. Tuy nhiên vì là thầy thuốc, tôi rất ngại bị bệnh nên không muốn ăn đồ sống khi đang đi du lịch. Thứ nhất nếu ốm ngay sẽ làm hỏng chuyến đi chơi. Thứ hai có thể mang bệnh lạ về Hoa Kỳ. Vì thế chúng tôi chỉ dám ăn món Moules Marinières (trai đen) nấu chín. Moules Marinières ở đây rất ngon vì có mùi bơ Pháp, mùi rượu Pháp hảo hạng…

Ngoài ra ở đây còn có rượu táo (cider), phô ma cũng rất ngon.

Tại tỉnh Bayeux ở Normandy này còn có món ‘Cochon de Bayeux’ (‘Heo Bayeux’) đặc sản bản xứ. Heo Bayeux là giống heo đốm lai chủng giữa heo Normandie bản địa với một giống của Anh.

Ba con heo sữa đốm Bayeux (nguồn Wikipedia).

Vào mùa thu, tỉnh này có Lễ Hội Món Ngon Heo Bayeux ‘Festival Gourmand du Cochon de Bayeux’.

Món heo Bayeux phủ khoai và phô-ma.

Thú thật món này ăn lần đầu chưa thấy quen khẩu vị, vì phô-ma quá béo, có mùi quá mạnh làm mất mùi vị thịt heo. Vả lại cái miệng đã ăn quen các món heo sữa quay Á châu và hải đảo.

Trên đường về Paris chúng tôi ghé thăm Monet lần thứ hai ở vườn Giverny.

Nguyễn Xuân Quang

Tháng 12-2014