Tìm Kiếm Bài Đã Đăng
|
Diễn Đàn Cựu Sinh Viên Quân Y
© 2015
© 2015
Cử động nhai (mastication) cũng như sự đi đứng tự động (automatic walking) bởi lẽ mọi người ai ai cũng đều có từ bẩm sinh nên chúng ta nghĩ tưởng rằng chúng quá tầm thường và đơn giản. Thực ra cả hai đều có nguồn xuất phát riêng biệt sản sanh từ chân não (brainstem) và được nối kết với mạng thần kinh khá phức tạp trước khi tạo thành hành động nhai cũng như sự đi đứng tự động hữu hiệu mà con người không cảm thấy mệt mỏi trong khi thực hiện chúng. Mời các bạn tìm hiểu sâu về cử động nhai ở phần dưới đây.
Sự nhai tiên khởi là hành động vô thức (unconscious, automatic) do từ máy phát sanh cử động nhai (masticatory generator) qua trung gian thể mạng (reticular formation); nhưng nó có thể thực hiện một cách có ý thức (conscious) bởi tín hiệu xuất phát từ vỏ não vận động (motor cortex) mà chánh là từ phía bên óc đối diện (mainly contralaterally).
Nhai thức ăn là một hoat động phức tạp đòi hòi sự phối hợp (orchestration) của những nhóm nhân thần kinh vận động (motor nuclei) điểu khiển cơ bắp hàm dưới (mandible), lưỡi, má (cheeks) và xương hyoid.
Trung tâm chánh điều khiển cử động nhai nằm ở vùng vỏ não tiền vận động (premotor cortex), ngay trước chỗ võ não vận động (motor cortex) có đại diện hình mặt người (face representation). Kích thích vùng này làm sanh ra những chu kỳ nhai (masticatory cycles) .
Nhai là kết quả do sự tác động giữa cái mô hình thần kinh tự nhiên nhịp nhàng (intrinsic rhythmical neural pattern) và tín hiệu phản hồi cảm giác (sensory feedback) ngoại biên. Mô hình nhai này thay đổi tùy theo đặc tính vật lý của thức ăn và tuổi tác của người nhai. Có sự khác biệt lớn trong cử động nhai giữa người này và người khác.
Mô hình nhai trên được phát sanh ra bởi tập hợp của những tế bào thần kinh có tên gọi là máy phát sanh mô hình trung ương (Central Pattern Generator, CPG), hay vắn tắt là máy phát sanh cử động nhai (masticatory generator). CPG nằm tại cầu não (pons). Đây là nhân thần kinh thuộc thể mạng gần chính giữa (paramedian reticular formation) có tên là supratrigeminal nucleus (STN).
Nó nằm ở phía trên và gần nhân vận động thần kinh số 5 (trigeminal motor nucleus). STN nhận các tín hiệu vô (input) xuất phát từ những trung tâm cao hơn trong óc, nhứt là vùng bên hông và dưới (infero-lateral) của vỏ não cảm giác-vận động (sensorimotor cortex) và từ những tiếp nhận cảm giác (sensory receptors).
STN nhận tin tức nằm trong thân thể (proprioceptive information) đến từ các cơ làm khép hàm chứa nhiều con thoi (spindle-rich, jaw closing muscles là maseter, temporalis, medial pterygoid) và từ các dây chằng quanh chân răng (periodontal ligaments).
STN cũng nhận tin tức xúc giác (tactile information) của thức ăn nằm trong miệng đến từ nhân cảm giác thần kinh số 5 ở cầu não (pontine nucleus), và tin tức kích thích gây tổn hại (nociceptive information) từ nhân cảm giác TK 5 ở mức xương sống (spinal nucleus). STN điểu khiển cử động nhai bằng các tín hiệu chế ngự hay kích thích trực tiếp lên nhân vận động TK số 5 (motor nucleus of trigeminal nerve).
Phần lớn tiến trình nhai là do phản xạ nhai:
a/ phản xạ đóng hàm lại (jawclosing reflex) khởi sự bởi sự tiếp xúc của thức ăn với màng nhầy miệng (oral mucus membrane). Máy phát sanh mô hình nhai phản ứng bằng cách kích hoạt các tế bào vận động làm khép hàm, do đó các răng được đóng kín lại (dental occlusion).
b/ phản xạ làm mở hàm (jaw opening reflex) được bắt đầu do các luồng tín hiệu đi về trung ương của dây chằng quanh chân răng bị kéo dãn (periodontal stretch afferents) và chúng được khởi động khi các răng khép kín. Máy phát sanh mô hình nhai phản ứng bằng cách làm chế ngự các tế bào thần kinh vận động đóng hàm (closure motor neurons) và kích hoạt các bắp thịt mở hàm (digastric, lateral pterygoid, infrahyoid muscles). Con thoi bắp thịt -đúng hơn là con thoi thần kinh bắp thịt (neuromuscular spindle) - đặc biệt có rất nhiều ở trong phần trước của bắp thịt masseter, và khi sự kéo dãn (stretch) đạt đến mức quyết định (critical level) thì máy phát sanh mô hình nhai được đổi sang cách vận hành làm đóng hàm.
Tóm lại sự kích hoạt nhịp nhàng của các nhóm bắp thịt nhai khác nhau được tạo ra bởi trung tâm phát sanh nhai ở vùng chân não (brainstem). Phản hồi cảm giác (sensory feedback), đặc biệt từ các tiếp nhận cơ học trong miệng (intra-oral mechanoreceptors) làm thay đổi mô hình nhai căn bản (basic pattern); và nhứt là phản hồi này rất quan trọng cho sự phối hợp chính xác giữa các cử động của lưỡi, môi, và hàm.
BS Võ Tấn Phát
Sự nhai tiên khởi là hành động vô thức (unconscious, automatic) do từ máy phát sanh cử động nhai (masticatory generator) qua trung gian thể mạng (reticular formation); nhưng nó có thể thực hiện một cách có ý thức (conscious) bởi tín hiệu xuất phát từ vỏ não vận động (motor cortex) mà chánh là từ phía bên óc đối diện (mainly contralaterally).
Nhai thức ăn là một hoat động phức tạp đòi hòi sự phối hợp (orchestration) của những nhóm nhân thần kinh vận động (motor nuclei) điểu khiển cơ bắp hàm dưới (mandible), lưỡi, má (cheeks) và xương hyoid.
Trung tâm chánh điều khiển cử động nhai nằm ở vùng vỏ não tiền vận động (premotor cortex), ngay trước chỗ võ não vận động (motor cortex) có đại diện hình mặt người (face representation). Kích thích vùng này làm sanh ra những chu kỳ nhai (masticatory cycles) .
Nhai là kết quả do sự tác động giữa cái mô hình thần kinh tự nhiên nhịp nhàng (intrinsic rhythmical neural pattern) và tín hiệu phản hồi cảm giác (sensory feedback) ngoại biên. Mô hình nhai này thay đổi tùy theo đặc tính vật lý của thức ăn và tuổi tác của người nhai. Có sự khác biệt lớn trong cử động nhai giữa người này và người khác.
Mô hình nhai trên được phát sanh ra bởi tập hợp của những tế bào thần kinh có tên gọi là máy phát sanh mô hình trung ương (Central Pattern Generator, CPG), hay vắn tắt là máy phát sanh cử động nhai (masticatory generator). CPG nằm tại cầu não (pons). Đây là nhân thần kinh thuộc thể mạng gần chính giữa (paramedian reticular formation) có tên là supratrigeminal nucleus (STN).
Nó nằm ở phía trên và gần nhân vận động thần kinh số 5 (trigeminal motor nucleus). STN nhận các tín hiệu vô (input) xuất phát từ những trung tâm cao hơn trong óc, nhứt là vùng bên hông và dưới (infero-lateral) của vỏ não cảm giác-vận động (sensorimotor cortex) và từ những tiếp nhận cảm giác (sensory receptors).
STN nhận tin tức nằm trong thân thể (proprioceptive information) đến từ các cơ làm khép hàm chứa nhiều con thoi (spindle-rich, jaw closing muscles là maseter, temporalis, medial pterygoid) và từ các dây chằng quanh chân răng (periodontal ligaments).
STN cũng nhận tin tức xúc giác (tactile information) của thức ăn nằm trong miệng đến từ nhân cảm giác thần kinh số 5 ở cầu não (pontine nucleus), và tin tức kích thích gây tổn hại (nociceptive information) từ nhân cảm giác TK 5 ở mức xương sống (spinal nucleus). STN điểu khiển cử động nhai bằng các tín hiệu chế ngự hay kích thích trực tiếp lên nhân vận động TK số 5 (motor nucleus of trigeminal nerve).
Phần lớn tiến trình nhai là do phản xạ nhai:
a/ phản xạ đóng hàm lại (jawclosing reflex) khởi sự bởi sự tiếp xúc của thức ăn với màng nhầy miệng (oral mucus membrane). Máy phát sanh mô hình nhai phản ứng bằng cách kích hoạt các tế bào vận động làm khép hàm, do đó các răng được đóng kín lại (dental occlusion).
b/ phản xạ làm mở hàm (jaw opening reflex) được bắt đầu do các luồng tín hiệu đi về trung ương của dây chằng quanh chân răng bị kéo dãn (periodontal stretch afferents) và chúng được khởi động khi các răng khép kín. Máy phát sanh mô hình nhai phản ứng bằng cách làm chế ngự các tế bào thần kinh vận động đóng hàm (closure motor neurons) và kích hoạt các bắp thịt mở hàm (digastric, lateral pterygoid, infrahyoid muscles). Con thoi bắp thịt -đúng hơn là con thoi thần kinh bắp thịt (neuromuscular spindle) - đặc biệt có rất nhiều ở trong phần trước của bắp thịt masseter, và khi sự kéo dãn (stretch) đạt đến mức quyết định (critical level) thì máy phát sanh mô hình nhai được đổi sang cách vận hành làm đóng hàm.
Tóm lại sự kích hoạt nhịp nhàng của các nhóm bắp thịt nhai khác nhau được tạo ra bởi trung tâm phát sanh nhai ở vùng chân não (brainstem). Phản hồi cảm giác (sensory feedback), đặc biệt từ các tiếp nhận cơ học trong miệng (intra-oral mechanoreceptors) làm thay đổi mô hình nhai căn bản (basic pattern); và nhứt là phản hồi này rất quan trọng cho sự phối hợp chính xác giữa các cử động của lưỡi, môi, và hàm.
BS Võ Tấn Phát
Loading